Իրավիճակը բարդ է, վտանգավոր և, առաջին հերթին, վտանգավոր Հայաստանի համար։ NEWS.am-ի «Ուժի գործոն» հաղորդաշարի եթերում նման կարծիք է հայտնել Տնտեսագիտության բարձրագույն դպրոցի Համաշխարհային տնտեսության և միջազգային քաղաքականության ֆակուլտետի պրոֆեսոր, Կարնեգի Մոսկվայի կենտրոնի նախկին ղեկավար Դմիտրի Տրենինը։
«Ես շատ մտահոգված եմ, որ եռակողմ համաձայնագրի կնքումից երեքուկես տարի անց դա կոչվում է եռակողմ հայտարարություն, կողմերը գործնականում մոտ չեն հակամարտության կարգավորմանը։ Ավելին, իրավիճակը սրվել է այն իրադարձությունների արդյունքում, որոնք մենք նկատում ենք վերջին ամիսներին։ Հիմա ասում եք՝ շատերն են խոսում Կովկասում նոր պատերազմի հավանականության մասին։ Սա ինձ անհանգստացնում է, բայց, անկեղծ ասած, առանց որևէ հավաստի տեղեկատվության, ես որևէ հիմնավոր վերլուծություն չեմ կարող տալ»,- նշել է ռուս քաղաքագետը։
Դմիտրի Տրենինի խոսքով՝ Ռուսաստանը, Իրանը և արևմտյան երկրները իրավիճակին նայում են երեք տարբեր տեսանկյունից. «Կարելի է ասել, որ Ռուսաստանի և Իրանի տեսակետները որոշակիորեն ավելի մոտ են միմյանց, քան Ռուսաստանի և Արևմուտքի, Իրանի և Արևմուտքի տեսակետները։ Ռուսաստանի համար այն, ինչ տեղի է ունենում, առաջին հերթին բնութագրվում է անվտանգության ոլորտում հարաբերությունները շատ մեղմ դիվերսիֆիկացնելու Հայաստանի ղեկավարության ջանքերով։ Ռուսաստանի համար սա կարծես թե Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները խզելու և ԱՄՆ-ի և նրա դաշնակիցների հովանավորության տակ անցնելու ուղղություն է: Իրանը, ես կասեի, Ադրբեջանն ու Ռուսաստանը բացասաբար են դիտարկում Արևմուտքի Հայաստանի միջոցով Հարավային Կովկասում ազդեցության մեծացման հեռանկարը։ Եվ այստեղ, անկեղծ ասած, շատ անբարենպաստ իրավիճակ է ստեղծվում Հայաստանի համար»,- ասաց նա։
Ռուս քաղաքագետի խոսքով, ինչ վերաբերում է ճգնաժամի հաղթահարմանը կամ Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների խզմանը, նախաձեռնությունը հայկական կողմինն է։
«Եվ դա միայն կառավարությանը չի վերաբերում. Ինչպես հասկանում եմ, իշխանությունը հույսը դնում է հասարակության մի զգալի մասի աջակցության վրա։ Իսկ ճոճանակը շեղվում է դեպի Արեւմուտք։ Սա, իմ կարծիքով, շատ լուրջ փոփոխություն է Հայաստանի աշխարհաքաղաքական դիրքում, և դա կարող է ունենալ հետագա բացասական հետևանքներ, քանի որ հարեւանների հետ համաձայնության գալուց հրաժարվելը, նկատի ունեմ ոչ թե Հայաստանի մերժումը, այլ մի իրավիճակ, որի պայմաններում ոչ մի կերպ չի հաջողվում համաձայնության գալ այն հարցերի լուծման շուրջ, որոնք նախանշված էին 2020 թվականի եռակողմ հայտարարության մեջ, ստեղծում է մի իրավիճակ, որը դուք ինքներդ որակեցիք որպես հակամարտության շարունակություն, Կովկասում նոր պատերազմի հնարավոր վտանգ, նոր պատերազմ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև, չնայած այն հանգամանքին, որ Հայաստանի հարաբերություններն իր ավանդական դաշնակցի հետ լրջորեն խաթարված են։
Եվ ես կասեի, որ այստեղ շատ վտանգավորն այն է, որ ոչ միայն պետությունների հարաբերություններն են քայքայվում, այլև հայ և ռուս հասարակությունների միջև վստահությունը մեծ մասամբ վերանում է, և դա չի կարող լուրջ բացասական հետևանքներ չունենալ»,- ասաց ռուս քաղաքագետը։
Նա, սակայն, չբացառեց բացասական հետեւանքները տարբեր սադրանքների տեսքով։
«Կարող են լինել, և չեմ բացառում, սադրանքներ տարբեր ուժերի կողմից, ես չեմ խոսում իշխանության մասին։ Կան զանազան այլ շահեր, որոնք կարող են Հայաստանում ռուս զինվորականների հետ կապված միջադեպեր հրահրել, և ընդհանրապես կարող է ստեղծվել բավականին ողբերգական իրավիճակ, որը մինչ այժմ ոչ ոք չէր սպասում։ Նկատի ունեմ Հայաստանում տեղակայված ռուսական զորքերի և Հայաստանի բնակչության հարաբերությունները։ Ինչ-որ բան տեսանք Խորհրդային Միության գոյության ամենավերջին ամիսներին, երբ Հայաստանի տարածքում առճակատում էր բնակչության մի մասի և խորհրդային զորքերի հետ։ Բայց հիմա մենք տեսնում ենք, հավանաբար, ավելի վտանգավոր բան»,- նշեց նա։
Ռուս քաղաքագետի կարծիքով, կան ուժեր, որոնք ձգտում են օգտագործել Ռուսաստանի և Հայաստանի, Ռուսաստանի և նախկին խորհրդային այլ հանրապետությունների հարաբերություններում առկա դժվարությունները, որպեսզի, ինչպես ասում են, երկրորդ ճակատ բացեն և դրանով իսկ թուլացնեն Ռուսաստանի ջանքերը կենտրոնական ուկրաինական ուղղությամբ»:
«Բայց ընդհանուր առմամբ, ես բավականին մեծ մտահոգությամբ եմ հետևում հարաբերությունների զարգացմանը: Անկեղծ ասած, ողջ դրական վերաբերմունքով Ռուսաստանում Հայաստանի, հայ ժողովրդի և շատ սերտ կապերի և Ռուսաստանում հայկական հսկայական սփյուռքի առկայության նկատմամբ, բացառել այդ սադրանքները և, համապատասխանաբար, այդ սադրանքներին բացասական արձագանքը նույնպես չի կարելի։ Ես չեմ տեսնում, եթե անկեղծ լինեմ ձեզ հետ, Հայաստանի ղեկավարության կողմից ռուսական կողմի հետ համաձայնության գալու փորձեր, թե ինչպես համատեղ գործել ոչ թե խզելու, այլ հարաբերություններն ամրապնդելու, բայց միևնույն ժամանակ լուծելու հակամարտությունը՝ համաձայն 2020թ համաձայնության; Հիմնականում, ինչպես հասկանում եմ, հայ քաղաքական գործիչներն ու պետական պաշտոնյաներն այժմ շփվում են իրենց արևմտյան գործընկերների հետ, և, իհարկե, Ռուսաստանում դա արձանագրում են և եզրակացություններ անում»,- ասաց Դմիտրի Տրենինը։
