Ադրբեջանը առնվազն պետք է ինքնավարություն խոստանա, որպեսզի հայերը կարողանան վերադառնալ Լեռնային Ղարաբաղ։ Այս մասին Հայաստանի ամերիկյան համալսարանում տեղի ունեցած քննարկման ժամանակ հայտարարեց միջազգային իրավաբան Արա Ղազարյանը։
Հիշեցնելով ԵԽԽՎ որոշումը և ադրբեջանական պատվիրակության մանդատից ժամանակավոր զրկելը, փաստաբանն ընդգծեց, որ համընդհանուր օրենքը տարածվում է Ադրբեջանից վտարված հայերի վրա՝ ինչպես 1988-91 թվականներին, այնպես էլ ավելի ուշ՝ տարածաշրջանի վերջին ագրեսիայի և տոտալ հայաթափման ժամանակ։
Ղազարյանն ասաց, որ փորձագետները գալիս են այն եզրակացության, որ փախստականների վերադարձը սովորութային իրավունքի իրավազորություն ունի, մանավանդ որ Ադրբեջանը չի ասել և չի կարող ասել, որ փախստականները վերադառնալու իրավունք չունեն։ «Մենք, իհարկե, գիտենք, որ Բաքուն կեղծավոր է, և ներքին լսարանի համար մի բան է ասվում, արտաքին լսարանի համար՝ մեկ այլ բան»,- նշել է փաստաբանը։
Անդրադառնալով ՄԱԿ-ի տվյալներին, նա նշեց, որ աշխարհում կա մոտ 110 միլիոն փախստական, և տարեկան մոտ 3-4 միլիոնը վերադառնում է իրենց բնակության վայրեր, ինչը նշանակում է, որ գործընթացն ընթանում է, և կան մեխանիզմներ։ Առայժմ 4 տասնյակ երկրներից միայն 4 երկիր է հրաժարվել ապահովել փախստականների վերադարձը, ասաց Ղազարյանը։
Փաստաբանն ընդգծեց, որ Ադրբեջանը պետք է մի ամբողջ համակարգ մշակի հայերի անվտանգությունն ապահովելու համար, որպեսզի աշխարհին ցույց տա նրանց ընդունելու իր պատրաստակամությունը, առաջին հերթին՝ հրաժարվելու ատելության քաղաքականությունից։ Այսինքն՝ Ադրբեջանը պետք է գոնե ինքնավարություն խոստանա, ինչին ինքը պատրաստ չէ, շարունակեց Ղազարյանը՝ հավելելով, որ իրավիճակն ընդհանուր առմամբ այնպիսին է, որ Բաքվից տասնամյակներ կպահանջվեն քաղաքականությունը փոխելու համար։ Ըստ Ղազարյանի, սա հաջողվեց Բալկաններում, քանի որ կար միջազգային ներկայություն։ Լեռնային Ղարաբաղում ներկայացված էր միայն Ռուսաստանը, ինչի պատճառով դա հնարավոր չէր, կարծում է Ղազարյանը։
Փաստաբանն ընդգծեց արցախցիների՝ վերադառնալու անքակտելի իրավունքը, քանի որ Լեռնային Ղարաբաղը նրանց հայրենիքն է, կրում է մշակութային ներկայության բազմաթիվ հետքեր, իսկ արցախցիներն ունեն նաև նյութական իրավունքներ մնացած ունեցվածքի նկատմամբ։ Խոսելով միջազգային ատյաններում փոխադարձ պահանջներից հրաժարվելու Բաքվի պահանջի մասին՝ փաստաբանը դա բացատրեց Երևանի հաջողություններով։
«Մեր հայրենակիցները Լեռնային Ղարաբաղում թողել են պետական գույք, ընկերություններ, բազմաթիվ մասնավոր սեփականություն»,- հիշեց Ղազարյանը։ Որպես յուրացման օրինակ՝ փաստաբանը նշել է Հյուսիսային Կիպրոսի իշխանությունների կողմից փախստականների ունեցվածքի ազգայնացումը, որը ՄԻԵԴ-ն անօրինական է համարել։
«Վերադարձի իրավունքը միանշանակ ամրագրված է միջազգային իրավունքով, և մենք պետք է օգտվենք դրանից»,- եզրափակեց փաստաբանը։
